Alt har si tid – også døden. Dei fleste knyter sterke, men ofte ulike kjensler til møtet med døden. Likevel vil mange ha ønske om å ta avskil og til å ta fram minne enten for å gjere eige liv rikare – eller å avslutte ei historie.
Gravferd betyr mykje for eit reelt kjenslemessig avskil med den døde. Likevel er det slik at dette er noko ein gjerne ikkje tenkjer så mykje på før eit dødsfall brått er ein realitet. Nedanfor vil vi prøve å gje litt informasjon om kva som må gjerast i slike tilfelle – og kva Kyrkja og andre kan hjelpe med.
Planlegginga
I dag kan eit gravferdsbyrå ta seg av mykje av det praktiske rundt ei gravferd. Det er dei pårørande sjølve som avgjer om ein ønsker å nytte gravferdsbyrå eller ikkje – og kor mykje dei ønsker at byrået skal ta seg av. Pårørande blir rådde til å ta seg litt tid til å kjenne på og snakke om kva for delar av førebuingane ein ønsker å gjere sjølv. Det kan være oppgåver som å ta kontakt med prest, kyrkjekontoret i kommunen, stell av den døde, annonsering, transport osv. I dag veit vi at det kan bety mykje for sorgarbeidet om dei syrgjande sjølve deltek atkivt òg i dei praktiske førebuingane. Oftast får ein hjelp frå aldersinstitusjon, sjukehus og/eller lege om kven som skal ha melding om dødsfallet. Dødsmeldinga vert skriven av lege og sendt til lensmannen eller skifteretten. Lensmannen sender dødsattest til soknepresten, folkeregisteret og NAV.
Om ein vel å nytte gravferdsbyrå er det normalt dette byrået ein først tek kontakt med. Byrået vil deretter vere behjelpeleg med råd og rettleiing om kva som skal gjerast.
I vårt område er det hovudsakeleg to gravferdsbyrå som vert nytta:
- Hjelmeland Begravelsesbyrå - tlf. 905 50 905 - www.hjelmeland.as
- Fjordferd Begravelsesbyrå - tlf. 458 50 300 - www.fjordferd.no
Gravminne.
Familien står fritt til å skaffe gravminne – men gravminnet må vere slik at det ikkje bryt med reglane i Gravferdslova og reglane for kyrkjegardane i Stryn. Kyrkjekontoret i Stryn formidlar ikkje gravminne. Dei aller fleste vel å skaffe dette gjennom gravferdsbyråa. Kyrkjekontoret er behjelpeleg med orientering om gjeldande regelverk for graver og gravminne.
Stell av graver
Dersom dei pårørande ønsker det kan kyrkjekontoret tilby stell av grava. Det kan opprettast eit gravfond som skal dekke kostnaden med stell av grava. Da settas det inn eit avtalt beløp som også dekker festeavgifta. Det kan også etter avtale sendast ut årleg faktura. Kyrkjekontoret kan orientere nærare om ulike alternativ og prisar for stell av graver, samt regelverket for gravfonda.
Reglar om grav og gravferd er regulert i Gravferdslova. Forskrift til gravferdslova og lokale vedtekter for gravplassane. Gravferdslova seier kven av dei nærast etterlatne som har rett til å syte for gravferda og ta naudsynte avgjer. Men avdøde kan også ha skrive ein erklæring om kven som skal ha denne retten.
Avdøde personar som ved dødsfallet var busett i Stryn kommune har rett til fri grav på gravplass her (gfl. § 6). Det kan også veljast gravlegging i ei festa grav (gfl. §§ 8 og 14).
Fri grav er ei grav som ikkje er festa, og er utan festeavgift i fredingstida som er 30 år på alle gravplassane våre. Når fredingstida og friperioden er omme, får den som er ansvarleg for grava tilbod om å feste grava vidare mot betaling av festeavgift. Ved bruk av kistegrav er det høve til å reservere ei grav ved sida av. Denne reserverte grava vert også rekna som festegrav.Det er berre privatpersonar som kan ha festerett. Den som er registrert som festar for grava må godkjenne at grava vert nytta om att i aktuelt tilfelle.
Festa grav er ei grav som det er betalt festeavgift for. Når det har gått minst 30 år sidan siste gravlegging i grava, kan grava nyttast om att til ny gravlegging. Urne kan likevel setjast ned i kistegrav sjølv om fredingstida ikkje er omme (gfl. §8).
Gravfeste:
Alle graver, anten det er fri grav eller festa grav får tildelt eit festenummer. Graver som ligg ved sida av kvarandre og er registrert med same festar eller ansvarshavande, vert rekna som felles gravstad med same festenummer.
Festetida vert rekna frå årsskiftet etter utlaup av friperioden (første fredingstid), og det vert betalt festeavgift for 5 år av gongen inntil 60 år etter siste gravlegging i gravstaden. Ved ny gravlegging vert det ikkje endring av forfall for festeavgift. Det er soleis årstal for fyrste gravlegging i gravstaden som styrer forfallstid for festeavgifta, men det er årstal for siste gravlegging som styrer kor lenge gravstaden kan festast. Når det har gått 60 år etter siste gravlegging, er det høve til å søke om vidare feste for 5 år av gongen inntil grava vert 90 år frå siste gravlegging.
Avgrensingar:
Stryn Kyrkjelege Fellesråd har høve til å avgrense retten til ny gravlegging i festegraver på grunn av spesielle tilhøve ved einskilde graver. Slike årsaker kan vere at grava er for lita eller fell utanom ny regulering av gravfeltet. Det kan også ha årsak i omsynet til nabograva, store tre eller grunnforholda på den aktuelle staden. Avgrensinga kan vere ingen gravlegging eller berre urne.
Fordelar ved bruk av festa grav til ny gravlegging:
- Alle graver har ein maksimum festetid. Ved å bruke festegrava til ny gravlegging, vil festetida automatisk bli forlenga og rekna ut frå siste gravlegging.
- Ein vil sleppe å kjøpe ny gravstein dersom den gamle kan brukast.
- Festaren vil ha ein grav mindre å stelle og halde seg til.